Xổ vuông tôm là cách gọi quen thuộc của nông dân chỉ hoạt động thu hoạch toàn bộ hoặc phần lớn lượng tôm trong một vuông nuôi (vuông tôm) sau một thời gian nuôi nhất định. Khác với việc kéo tỉa từng đợt nhỏ, xổ vuông thường diễn ra khi người nuôi quyết định kết thúc một chu kỳ nuôi để bán tôm, cải tạo vuông hoặc chuẩn bị cho vụ mới.
Trong thực tế sản xuất, thuật ngữ “xổ vuông” mang tính kinh nghiệm nhiều hơn là kỹ thuật chuẩn. Tuy nhiên, nó phản ánh đúng bản chất: xả nước – gom tôm – thu hoạch đồng loạt, gắn liền với mô hình nuôi tôm quảng canh và quảng canh cải tiến tại các vùng nuôi truyền thống.
Với người nuôi tôm, xổ vuông tôm thường được hiểu đơn giản là:
Cách làm này không đòi hỏi máy móc phức tạp, phù hợp với điều kiện nuôi tự nhiên – ít can thiệp, tận dụng thủy triều và địa hình vuông đất lớn.
Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở quy mô, kỹ thuật và mục tiêu nuôi:
Vì vậy, xổ vuông không nhắm đến sản lượng cực cao mà hướng đến hiệu quả kinh tế bền vững, phù hợp điều kiện vốn và kinh nghiệm của nông hộ.

Xổ vuông tôm không áp dụng đại trà cho mọi hình thức nuôi mà chủ yếu gắn với các mô hình nuôi truyền thống, ít thâm canh. Những mô hình này có đặc điểm chung là diện tích lớn, mật độ thả thấp và phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên.
Đây là mô hình phổ biến nhất sử dụng hình thức xổ vuông:
Khi đến cuối vụ, người nuôi sẽ tiến hành xổ vuông để thu toàn bộ tôm đạt kích cỡ thương phẩm.
Những loài tôm phổ biến trong hình thức xổ vuông gồm:
Đặc điểm chung là tôm có kích cỡ không đồng đều nhưng giá bán ổn định, dễ tiêu thụ tại địa phương hoặc bán cho thương lái.
Thời điểm xổ vuông tôm không cố định theo ngày tháng cụ thể mà phụ thuộc vào chu kỳ nuôi, tình trạng tôm và điều kiện thị trường. Quyết định đúng thời điểm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng và giá bán.
Thông thường, người nuôi tiến hành xổ vuông vào:
Ở nhiều vùng, xổ vuông còn gắn với lịch con nước để thuận tiện xả nước và gom tôm.
Một số dấu hiệu thực tế giúp người nuôi quyết định xổ vuông:
Khi hội tụ các yếu tố trên, việc xổ vuông đúng lúc giúp tránh rủi ro và tối ưu thu nhập cho người nuôi.
Sản lượng khi xổ vuông tôm không cố định mà dao động khá lớn giữa các hộ nuôi. Điều này phụ thuộc vào diện tích vuông, mật độ thả, điều kiện tự nhiên và cách quản lý trong suốt vụ nuôi. Với mô hình quảng canh, người nuôi thường quan tâm đến tổng khối lượng thu được sau khi xổ vuông, hơn là năng suất trên đơn vị diện tích nhỏ.
Trong thực tế sản xuất, 1 vuông tôm quảng canh có thể thu hoạch:
Đây là mức sản lượng phổ biến được nhiều nông hộ ghi nhận, phản ánh đúng đặc trưng nuôi ít rủi ro, lợi nhuận vừa phải nhưng ổn định.
Sản lượng tôm khi xổ vuông chịu tác động bởi nhiều yếu tố:
Nếu quản lý tốt môi trường và chọn đúng thời điểm thu hoạch, người nuôi có thể cải thiện đáng kể sản lượng mà không cần tăng chi phí đầu tư.
Đây là câu hỏi được người nuôi quan tâm nhiều nhất khi nói đến xổ vuông tôm. Thu nhập thực tế không chỉ phụ thuộc vào sản lượng mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ giá tôm tại thời điểm bán và kích cỡ tôm thu hoạch được.
Tiền thu được từ 1 vuông tôm thường được tính theo công thức đơn giản:
Trong đó, giá bán sẽ thay đổi theo:
Vì vậy, cùng một vuông tôm nhưng thu nhập giữa các vụ có thể chênh lệch rõ rệt.
Ví dụ, một vuông tôm quảng canh:
Tổng tiền thu về có thể đạt từ vài chục triệu đồng cho một vụ. Với những vuông lớn hoặc gặp thời điểm giá tốt, con số này có thể cao hơn đáng kể.
Xổ vuông tôm có lời hay không là câu hỏi mang tính tổng hợp, cần nhìn cả chi phí nuôi và doanh thu cuối vụ. Đây cũng là lý do nhiều nông hộ vẫn duy trì mô hình này trong thời gian dài.
Chi phí nuôi tôm quảng canh thường bao gồm:
Do ít sử dụng thức ăn công nghiệp và thuốc, tổng chi phí thường thấp hơn nhiều so với nuôi thâm canh. Khi trừ chi phí, phần lợi nhuận còn lại tuy không quá cao nhưng ít rủi ro, dễ xoay vòng vốn.
Nhiều người nuôi chọn xổ vuông tôm vì:
Chính những yếu tố này khiến xổ vuông tôm trở thành lựa chọn ổn định cho nhiều hộ nuôi nhỏ và vừa, đặc biệt ở các vùng nuôi truyền thống.
Xổ vuông tôm là hình thức thu hoạch phù hợp với mô hình nuôi quảng canh, chi phí thấp và ít rủi ro. Thu nhập từ 1 vuông tôm phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sản lượng, giá bán và thời điểm thu hoạch. Hiểu đúng về xổ vuông tôm giúp người nuôi đưa ra quyết định phù hợp, hướng đến hiệu quả bền vững.
Xổ vuông tôm là thu hoạch gần như toàn bộ tôm trong vuông vào cuối vụ, còn kéo tỉa chỉ thu một phần tôm trong quá trình nuôi để bán dần.
Thời gian nuôi thường từ 4 đến 8 tháng, tùy mô hình quảng canh, điều kiện môi trường và tốc độ lớn của tôm.
Không phổ biến. Xổ vuông tôm chủ yếu áp dụng cho nuôi quảng canh hoặc quảng canh cải tiến, ít dùng cho ao nuôi công nghiệp mật độ cao.
Do khác biệt về sản lượng, kích cỡ tôm, loại tôm và giá bán tại thời điểm thu hoạch, nên thu nhập mỗi vuông có thể chênh lệch.
Có thể, nhưng cần cân nhắc tình trạng tôm và môi trường. Nếu kéo dài quá lâu, rủi ro hao hụt và chất lượng nước có thể làm giảm hiệu quả chung.